Aalst en Roland Barthes

Aalst was in de jaren 1970 een stad waar het kunstleven beperkt was tot een enkele galerie. Misschien heette die gewoon 65. Uitgeverij het Balanseer is er opgericht en bracht aldus de literatuur in Aalst en mij daar al eens terug.

Verleden winter vertaalde ik kilo’s gedichten voor het Belgisch kampioenschap slam poëzie, waarvan een drietal van ene Bartesque. Een (Roland) Bartesk? In elk geval een student in de wijsbegeerte die poëzie bedrijft. Inderdaad, zoals men de liefde bedrijft. Uit genot ook.

Gisteren, drie april, zou hij te horen en te zien zijn in Aalst. Waarom zou ik geen kennis maken met mijn ahum opvolger?

Na veel zoeken – ik was op een rotonde te vroeg naar rechts gereden – vond ik de plek. Recht in de ondergrond!

Een huis in de rij waarvan de deur openstond, in een banale straat (zijn er andere in Aalst? Ik zou het niet weten), volledig ingericht naar mijn smaak; met zorg en liefde uitgekozen bric-à-brac. Hoewel ik te laat was, was de zaak nog niet begonnen. Het evenement droeg de naam: het kot is te klein. Een kot, inderdaad, een huishouden en een werkplaats tegelijk. Ik zou het hybride noemen. Er waren zowat een tiental personen om het kot te vullen.

Mijn kennismaking met Bartheske Bartesque was warm. Veel over wijsbegeerte gepraat, weinig over poëzie, en heel wat over presentatie van andere dichters, nog iets wat we gemeen hebben. En over provo, heel even, terzijde. Zijn optreden was sprankelend, een gestuele voordracht die de honderden afwezigen voor wie het kot te klein was, ongelijk gaf.

Daarna kwam een tweede schrijver aan de beurt, een Latijns-Amerikaanse die behoorlijk Nederlands spreekt – maar nog niet schrijft. Ze gebruikt daarbij de technologie op een nooit geziene manier. Meteen is dit gebruik zo nooit gezien dat nog eens honderden afwezigen meteen ongelijk kregen. Hoewel ik een foto gemaakt heb van haar optreden, vroeg ze me om die foto te verwijderen. Hier volgt dus geen foto.

Naar het einde toe werd ik gevraag om ook iets te brengen. Mijn telefoon ging de verbinding aan met het internet maar kreeg geen toegang tot mijn website. De apple van een jonge meid bracht soelaas en hielp me uit de nood. Ik bracht twee korte gedichten, “dat zijn” en “beweging vooruit”. Iedereen vond die goed en applaudisseerde van harte, tot mijn verbazing.

Praat voor de vaag

Ik wil van die titel af. Zonder titel dan maar. Niets kan ik bedenken. Niets vind ik. Het geheel ligt daar nu, geschreven en wel en, wie weet, wel goed geschreven. Je weet maar nooit. Het geheel ligt daar nu, open en bloot. Vooral bloot, zo zonder titel. Grimmig gromt mijn bier me toe. En de titel “grimvoet” zal velen doen opveren. Verontwaardigd. Er zou een witte mars van kunnen komen. En een veroordeling door een of andere rechtbank, wegens volksmisleiding.

Ik ben er ook niet zo van de titels en wil echt van de titel af. Als ik het niet loslaat, zal het me achtervolgen. “Godenaanslag” dan maar? Ligt zo gevoelig met al die pseudo-kaliefen die hoofden klieven. De beste titel zou zijn: “Voorbij de deemstering”. Dan kan de uitgever er nog “de deemstering voorbij” van maken, omdat hij meent dat het beter in de markt ligt. Maar het geheel deemstert al genoeg uit zichzelf.

Waar was u?

Ik weet nog heel goed waar en hoe ik op deze dag in 2009 was. In Harelbeke

Binnenkort maak ik met deze man dus een groots opgezet boek. Van mijn vrienden mag ik het graag hebben

Bekentenis

Naar aanleiding van de nieuwsmelding dat de dichter Dirk van Bastelaere woordvoerder geworden is van de NVA-fractie in het Parlement – waarbij ik me afvraag wat hij uit die hoofde al niet moet gaan doen, toch niet veel soeps, wat kranten bijeenlezen; van tijd tot tijd een persbericht schrijven – beken ik: ik ben van de Wetstraat geweest. En toen al zag ik Dirk er rond lopen, zij het voor rekening van een socialistisch minister. Wie dit weet begrijpt beter waarom Dirk groen zou stemmen als hij vrijuit kon gaan.

Ik heb in de Wetstraat de nummers 2 en 14 gedaan, waar respectievelijk de minister van Binnenlandse Zaken en die van Financiën huizen. Dat waren respectievelijk de wat rechtse half edelman Nothomb en de licht linkse Philippe Maystadt. Ik ben niet van partij ‘veranderd’ noch overgelopen, al kon ik op de partij van die heren niet stemmen. Ik was er namelijk belast met een technische, ideologievrije opdracht: vertalen.

Den Bast zou zijn opdracht ook ideologievrij kunnen invullen maar als hij een bepaalde ideologie in woorden niet zou aanhangen, zou hij die baan niet gekregen hebben. Ik heb mijn ideologische voorkeuren nooit moeten laten meespelen in mijn loopbaan. Ook geen andere onderhorigheden. Of samenhorigheden, of horigheden tout court.

Ik benijd dus den Bast helemaal niet. Hij heeft zijn ziel moeten omturnen en laten turnen en oefeningen opgelegd in separatistisch – uiterst rechts denken, terwijl die ziel links blijft ademen en zo. Groen zelfs. Zo ben ik ook ooit hardhandig en met geweld als kleuter van links- naar rechtshandig omgeturnd. Ik kan nu met beide handen schrijven.

Ik geloof dan ook geen woord van wat den Bast daar allemaal uitkraamt over alleenstaande moeders, Belgicistische loeders in de letteren, en ander gebazel wat zijn voormalige spitsbroeder Erik Spinoy clichés noemt. Eigenlijk geloof ik van de hele Bast gewoon niets meer. Ooit de verdediger van de moderne, experimentele poëzie, kan hij nu in de poëzie beter zijn biezen pakken.

Een gedicht van den Bast zag er ooit als volgt uit:

Zelfportret in vallend serviesgoed

Ze diept blank aardewerk op
Uit het teiltje. Zo is ze begaan
Met de voortgang van orde
En reikt me een schaal toe: dat liefde
Als de onze van eenvoud kon worden.

Dan in een glimp op het wentelen,
Het gezicht waaruit ik mij ontspin:
Een Romeinse neus en gifzwarte ogen.
Voorts het plafond, beneden in licht,
Waarop zich zwarte vliegen bewegen.

Wanneer ik, ten slotte, het water
Dat zingt op de rotsen gelijk,
Tegen de vloer aan diggelen val,
Mag ik wel ooit zijn voortgebracht,
De vloer vermaakt wat ze kan.

Het is ongedaan weer. Zo is het goed.

“Zo is ze begaan met de voortgang van orde”. Ooit moet deze zin ontzettend raadselachtig hebben geklonken, zeker toen ze geschreven en gelezen werd in de jaren 1980. Nu pas krijgt ze haar volle betekenis. Zij is nu hij geworden. Denk maar aan Lou Reed: and then he is a she. De voortgang van orde, op een schaal, eenvoud… ook even in de spiegel kijken en die Romeinse neus zien (die van Hugo Claus allicht). Ik zet hier met opzet tussen haakjes de woorden die er niet staan.

Dirk is geboren in Sint-Niklaas, heeft in Leuven gestudeerd en is in Lokeren gaan wonen. Ooit en tot voor kort was hij deeltijds docent in een kunstschool in Antwerpen. Wie dit niet weet, begrijpt niet waarom hij in dat interview in de Morgen zo ongemeen scherp uithaalt naar ongehuwde moeders met kinderen die deeltijds in plaats van voltijds werken. Hij haalt eigenlijk vooral naar zichzelf uit, het zichzelf dat hij nu eindelijk van zich kan afschudden en achterlaten. Deeltijds werken voor alleenstaande moeders is dus duidelijk geen strijdpunt van links, al laat de Bast dit zo uitschijnen. Een beetje dichter kan makkelijk iets laten uitschijnen. Inschijnen is niet aan de Bast besteed.

Is Dirk een toffe pee met wie het goed pinten drinken is? Van Herman de Coninck kon ik ronduit zeggen: ja. Van Dirk: nee. Is den Bast dan iemand met wie het goed toeven is terwijl we vechtend over de keien rollen? Ik zou het niet weten. Zou hij of ik het zover laten komen? In elk geval heeft de rol die den Bast op zich neemt bij de NVA die andere rol onmogelijk gemaakt: voortrekker van de experimentele poëzie in het Nederlands taalgebied. Deze plaats is bijaldien en bij deze vacant verklaard. Deze plaats was trouwens al eerder ietwat vacant geworden sinds Benno Barnard schreef: “Ik vrees dat Van Bastelaere, die bezig is universitair geschoold te worden, de bevindingen van de literatuurwetenschap per vergissing als voorschriften beschouwt, zodat hij zijn eigen verzen in elkaar poogt te zetten volgens de methode die De Man toepaste om andermans werk uit elkaar te halen”.

De linkse foto is een van de vele foto’s die de Bast als profiel gebruikt. Staat hij of ligt hij? De vraag is niet relevant. De Bast staat en ligt tegelijk; hij is twee in twee, niet twee in een.

Nu nog bang voor Woolf?

Ik ben klaar met het boek van Virginia Woolf ‘A room of one’s own’. Heb het graag gelezen. Het dateert uit het jaar waarin mijn moeder geboren werd. De toepassing ervan zou alvast de aanwas van de wereldbevolking binnen de perken houden. Professor Etienne Vermeersch zo hoop ik zal het toch wel gelezen hebben.

.
Mij blijft vooral bij dat Virginia de poëzie hoger inschat en aanslaat dan de roman (dan wat zij de fictie noemt; de vertaler heeft dat vertaald als ‘roman’). Waarvoor dank.
Ik begrijp ook dat ze erg hamert op ‘objectieve’ kunst, los van ressentiment en frustratie, van wat Serge Largot de pyschismen noemt (de zielsknopen, zeg maar). Ik begrijp dat maar al te goed.

.

Die kamer voor mij alleen was geen probleem. Die 500 pond per maand daarentegen. Die heb ik pas gevonden toen ik als vertaler kon werken.

Dit is dat

1.

Het faciele het fossiel

de vanille het vinyl

de collage de collaps

het oker de canope

de urn het farniente

de sikkel het fascikel

de wet de weter

de beha de opa

de vogel de enkel

de enkeling het hunebed

4.

het atomaire het atonale

de medusa de pegasus

de erysipelas de ellips

de voedster de toestand

de kimono de ammoniak

de nenia het nylon

het cement de amant

de manen de limonade

de bedelaar de mandragora

de bonnet de bonnefooi

(Carlos Drummond de Andrade in vertaling van August Willemsen)

zo zit de man

dit is het boek

De BBW

In een tijd waarin het afkortingen regent, waarin het Engels tot wereldtaal wordt opgeblazen, wil ik hier wat doorprikken. BBW staat voor de boze buitenwereld. Mag ik hier kortweg verwijzen naar Epifanie van Johan Sanctorum om  deze wereld te schetsen.

 

Voor lieden  die de innerwereld verkennen en de uiterwaarden genegen zijn, het leven boven de wereld tillen en de luwte verkiezen, is de buitenwereld boos.

 

Tot die lieden hoort ongetwijfeld Yves Petry, schrijver van enkele uitzonderlijke wereldboeken. Onlangs, namelijk deze week, kwam weer een boek van hem uit. De maagd Marino. Het mocht met enig vertoon worden voorgesteld in Passa Porta. Eerst kwam daar een doordeweeks redacteur van de uitgever een ingehouden promopraatje doen. Daarna kregen we een promofilmpje te zien. Toen mocht een van personages uit het boek zijn zeg komen doen, professor kerkelijk recht en sinds kort senator, Rik Torfs. Geestig, guitig, zoals gewoonlijk en zeer spits.

 

Daarna was het de beurt aan de BBW, die een reeks vragen afvuurde aan Yves Petry. De BBW was voor de gelegenheid geïncarneerd in de persoon van RJ, een mevrouw van de radio. Meer is ze niet, zo bleek al vlug. Geen enkele eigenschap eigen aan de interviewer mochten we in haar ontdekken. Het werd een partijtje verbaal armworstelen en Yves won. Mijnheer zou uitsluitend een gedachtenroman hebben geschreven. Mijnheer antwoordde: Mevrouw, dit gaat om gevoelens. Zeker weten, diep en duister. RJ zeurde nog even door maar Yves was niet te vermurwen. En dat hij zo vrouwonvriendelijk zou zijn, vond RJ. Yves beloofde een boek te schrijven vanuit het perspectief van een vrouw. En zie, hij won. Een overwinning op de BBW, dat vierden we na afloop met een goed glas wijn.

 

De redacteur bij de Bezige Bij die Yves’ boek had begeleid, en aan wie ik opmerkte dat de keuze van de vragensteller toch wel fout was, antwoordde dat die RJ toch bekendheid geniet. Alsof dat een kwaliteit is. Bekendheid is het resultaat van een samenloop van omstandigheden.

 

Woorden om van te houden

Er zijn woorden waarvan ik blindelings houd, los van hun eventuele betekenis. Misschien hebben ze zelfs helemaal geen betekenis. Maar laat ons wel wezen: als je van iets of iemand houdt, kan je er best zelf ook betekenis aan geven. En geef je die uiteraard.

 

Een drugsgerelateerde jongere is zo’n woord. Ik zie er elke dag wel een paar. Meestal is het een loutere kwestie van uitrusting. Een drugsgerelateerde jongere, ongeacht zijn leeftijd, ziet er jong uit door zijn uitrusting. Die bestaat uit een soort kledingstuk dat het midden houdt tussen een jas en een trui maar daarbovenop nog eens een kap heeft, die meestal over het hoofd van de drager ligt.

Drugs immers doen iets met ons brein en laat dat nu uitgerekend in ons hoofd gelegen zijn. Om datgene wat daar gebeurt niet de pan te laten uitswingen, moet er een deksel op. Daartoe leent die kap zich uitstekend. Andere vormen komen ook voor; een hoedje, een petje, maar ik ben niet spontaan geneigd een jongere met een hoed of een pet op, aan drugs te relateren.

 

Abrikoos is nog zo’n woord. Voor de meeste mensen ligt dit woord in de huishoudelijke sfeer, meestal in de jam. Voor mij ligt dit geheel in de spirituele sfeer, zelfs in de krochten van de ziel. Een abrikoosnaam bijvoorbeeld is een koosnaam die een schrijver gebruikt als schuilnaam. Het kan ook een schilder zijn of een muzikant, maar de kans is groter dat het een schrijver is.

 

De krochten van de ziel, nog zo een. Ere wie ere toekomt, de term is van Bart Stouten. Bart is presentator op radio Klara en bedrijft in zijn vrije tijd de poëzie. Op het einde van zijn programma hoor je het hem soms zeggen: en verder wens ik u een rijk verblijf toe in de duistere krochten van uw ziel.

 

Ik weet, het ligt wat moeilijk in onzekere tijden waarin de onveiligheid welig tiert op de treurbuis. Waarin onveiligheid meer een gevoel is dan wat anders. Dan ligt het moeilijk om woorden los te maken van hun geijkte betekenis om andere betekenissen erin te smokkelen. Of waarin dat voorrecht haast het monopolie lijkt van reclamemakers of sportjournalisten. Of het ergste van het ergste: als dit gaat behoren tot de dagelijkse praktijk van politici.

Oké, ik voel u al komen, beste lezer, ik zie u al komen, trekken aan mijn mouw: Marc, je bent aan het afdwalen. Wij willen nog meer. Nog meer woorden waarvan ik blindelings houd.

 

En toch, er zijn ook woorden waarbij ik gemengde gevoelens krijg. Geen liefde noch haat, maar wat liefde en wat haat tegelijk. Structurele hervorming, bijvoorbeeld. De schrijver getuigt met zijn jongste boek van een neiging tot structurele hervorming. In deze zin bijvoorbeeld, dus. Of nog: na afloop van de ministerraad en net voor de relletjes uitbraken, verklaarde de bevoegde minister dat het land dringend toe was aan een structurele hervorming. Geen innovatie zonder investering in opleiding en onderzoek. Daar krijg ik vaak het zuur van. Je bent al jaren opgeleid, tot het de strot uitkomt, tot je achttien minstens. Je bent al die jaren slechts stiekem aan onderzoek toe gekomen, omdat dit in de ogen van de mathematische meerderheid zoniet grensverleggend dan toch minstens bedreigend is. En dan heb je na heel wat schijnbewegingen eindelijk een baantje versierd en wat blijkt? Die opleiding, al dan niet afgerond met een getuigschrift, deugt niet. Opnieuw naar school. Ondertussen komt men uiteraard niet toe aan onderzoek omdat dat nog altijd zoniet grensverleggend dan toch minstens bedreigend is.

 

Als de inflatie niet stijgt, is dat een slecht teken voor onze economie. Denk dan vooral niet dat die economie de onze is. Als de inflatie stijgt, stijgen de prijzen en in mindere mate ook de lonen. Daar zit je dan, als kaalgeplukte middelgoedverdienende burger. Of nog erger: als structurele steuntrekker. Slechts de modale villabewoner weet dat hij en zij er beter van worden. Het is hun economie. Hun energie. Wist u overigens dat tussen de middelgoedverdienende hardwerkende burger en de structurele steuntrekker de echte volksdichter leeft? Uiteraard, tussen haakjes.

Als uitsmijter graag deze oproep tot naaktloperij: Draag in elk geval geen knellende kousen of andere kleding.

 

Zo, dat was het dan, voorlopig. Nu terug naar die acht zeligheden.

wat komt er nog van (deze week)

De week, beste lezer, is nog nieuw en net ingezet, terwijl de vorige afsloot met een teken. Wat komt er nog van? Het is een vraag die hier en daar of elders een antwoord krijgt. Heel uitzonderlijk kan ik al wat aankondigen.

Er komt, ergens midden in deze week, een eenvoudige les in tiefaliaans. Een eenvoudig antwoord op de vraag: hoe doet hij dat toch? Negerattitude nieuw, heet het.

Ergens tegen het einde van de week komt er dan nog een gedicht.

Voor de rest citeer ik graag Bart Stouten: een prettig verblijf in de krochten van uw ziel.

Open brief aan Benno Barnard

[Benno Barnard schrijft een blog vol bij e-Knack. Af en toe sijpelen daarvan stukjes door in het papieren weekblad. Ik schrijf daar al een tijd commentaar bij, meestal wat opbeurend, omdat Benno meestal giftige commentaar krijgt. Nu is mijn klomp gebroken want hij schrijft dat hij die commentaar bij zijn blogstukken niet leest.

Daarom een wat zakelijke open brief.]

 

Beste Benno,

 

Jij ziet in het internet het einde van de beschaving naderen. Je hebt het verkeerd voor: het einde van de beschaving begint bij de treurbuis, de televisie, juist. We zijn dus al een stuk verder naar het einde toe geraakt dan je voorhoudt.

Daar halen ze alles neer om op gelijke voet te geraken met de onderkant van de samenleving. Cultuur staat daar gelijk aan de angst van een Paris Hilton – tja, wie is dat ook weer en wie zou hij / zij voor de rest kunnen zijn? – om naar het toilet te gaan. Vind je dat ik iets uitvind? Nee, ik vind niets uit. Zoals Philip Geubels ook al aangaf: ik lees gewoon wat er staat. En hoe ik er bij kom? Via het internet, Benno.

In een klik ben je er weg en op naar het volgende. Er valt op het internet minder onzin te ontwaren dan op de treurbuis. Daarom alvast deze linken:

 

http://ancion.hautetfort.com/

 

http://www.maxpam.nl/

 

http://papierenman.blogspot.com/

 

http://diependaeleinstituut.blogspot.com/2007/01/eerst-vooral.html

 

http://profonde-lalangue.blogspot.com/

 

http://uitlijn.spaces.live.com/

 

Misschien ken je er enkele stiekem reeds. Vanuit elk van deze adressen vind je dan weer snelle verbindingen naar andere plekken op het internet, waar je misschien ook je gading kan vinden. Dit is een basispakket, zeg maar. Er is uiteraard ook http://www.knack.be/   

 

Nu iets anders. Koen Calliauw. Je hebt met hem te maken. Gehad. Gemaild. En zo.

Arabisch-Europese Liga. Met een Europees-Arabische Liga zou hier nog te leven vallen maar niet omgekeerd, daarover ben jij het eens, ik ook.

 

Koen echter wil niet begrijpen dat die liga dezelfde strategie aan de dag legt als het Vl Behang en Israël: verdeel en heers. Zaai tweedracht en dies meer. Ik heb hem urenlang proberen diets te maken waarom en ook waarom de AEL niet thuishoort in een partij die zich links waant. Boter aan de galg.

 

Nog iets anders. Je afkeer voor het internet heeft te maken met je afkeer voor het mechanisch schrijven. Geef het maar toe. Nu, zelfs Harry Mulisch schrijft al meer dan vijftien jaar op een pc. Waar wacht je op, Benno, is de vraag niet. Wel of je weet wat je allemaal zoal mist. Maar als je met Koen hebt gemaild, betekent dit dat je wel degelijk op het internet zit. Hoe zou je overigens je blog bij Knack krijgen?

 

Nou goed, dit gezegd zijnde, nu je als rechtgeaarde Belg Frankrijk hebt ontdekt, allicht nadat je Jacques Brel hebt vertaald, en dat beter doet dan een rechtgeaarde Nederlander die er zonder kennis van de Franse taal als God wil gaan leven, ben je op de goede weg.

Zuidwaarts.

Daar schijnt de zon harder dan in het noorden.

Daar kwam Vincent van Gogh tot bloei.

Daar is zijn achterneef Theo niet geraakt (op een van voormelde url’s krijg je te lezen waarom).

We komen mekaar wel tegen, zoals eerder bij de Schelde. Of op de Schelde, zelfs. Dra ergens op de Seine, wie weet.